Trong bài viết trước về chủ đề đường sắt, ban biên tập technologyMAG đã chia sẻ bài viết về đường sắt tốc độ cao tại Tây Ban Nha, bài viết nói về một số thông tin cơ bản về hệ thống đường sắt tốc độ cao tại quốc gia này. Trong bài viết lần này, ban biên tập technologyMAG chia sẻ video của Railways Explained, video giúp khám phá một số thông tin về các con tàu tốc độ cao nổi bật đã và đang được vận hành tại Tây Ban Nha.

Một điểm đặc biệt của Tây Ban Nha chính là phần lớn mạng lưới tốc độ cao tại nước này sử dụng hệ thống điều khiển tàu ERTMS, vì vậy gần như tất cả các đoàn tàu đều được trang bị thiết bị ERTMS bên cạnh hệ thống quản lý tàu riêng của Tây Ban Nha.

RENFE Class 100 và 101
RENFE Class 100 là mẫu tàu được phát triển trực tiếp từ mẫu TGV Atlantique của Pháp. Ban đầu, tuyến tốc độ cao Madrid – Seville dự kiến xây dựng theo khổ đường sắt Iberia (1668 mm), nên RENFE đặt hàng 24 bộ tàu theo khổ này. Tuy nhiên, khi kế hoạch chuyển sang khổ tiêu chuẩn, đơn hàng được điều chỉnh còn 16 bộ tàu tiêu chuẩn. Hợp đồng được giao cho Alstom, với thời gian bàn giao từ năm 1991 đến 1993, sau đó bổ sung thêm 8 đoàn, gồm 2 tàu khổ tiêu chuẩn và 6 tàu khổ Iberia (được gọi là RENFE Class 101). Các đoàn tàu này chủ yếu phục vụ tuyến Madrid – Seville, và chỉ chạy thử trên tuyến Madrid – Barcelona trong thời gian ngắn trước khi có RENFE Class 102 thay thế.

Tàu Class 100 gồm 2 đầu máy và 8 toa hành khách với bogie (1) chung, sức chứa 329 người, tốc độ tối đa 300 km/h, tương thích với hệ thống điện 3 kV DC và 25 kV 50 Hz. Trong quá trình thử nghiệm, tàu đã đạt kỷ lục tốc độ 356,8 km/h. Năm 2007, sau 15 năm vận hành, toàn bộ đoàn tàu được nâng cấp nội và ngoại thất để phù hợp hơn với nhu cầu của hành khách. Năm 2011, Alstom tiếp tục nhận hợp đồng cải tạo 10 đoàn tàu để chạy tuyến tốc độ cao Barcelona – Paris, giúp tàu tương thích với hệ thống điện 1,5 kV và tín hiệu Pháp, đồng thời tăng sức chứa lên 347 chỗ. Đến năm 2023, RENFE bắt đầu kế hoạch thay thế một phần đội tàu Class 100 bằng thế hệ mới: RENFE Class 106.
(1) Bogie: là khung giá chuyển hướng, một cụm kết cấu gồm bánh xe, trục, hệ thống giảm xóc và cơ cấu quay, nằm dưới mỗi toa tàu. Ở các đoàn tàu có bogie chung (shared/ Jacobs bogie), hai toa liền kề dùng chung một bogie ở giữa, giúp giảm trọng lượng và tăng độ ổn định khi chạy tốc độ cao.

RENFE Class 102 và 112
Tiếp theo là RENFE Class 102, có biệt danh Pato (con vịt) do phần mũi tàu có hình dạng giống mỏ vịt. Đây là thế hệ tàu tốc độ cao thứ hai do Talgo và Bombardier sản xuất, thiết kế riêng cho tuyến Madrid – Barcelona. Mỗi đoàn gồm 12 toa hành khách Talgo và hai đầu máy, có thể đạt vận tốc 350 km/h (vận hành thương mại ở vận tốc 330 km/h), sức chứa 318 khách. RENFE đặt hàng 16 đoàn đầu tiên năm 2004, sau đó mở rộng thêm 30 đoàn nữa với một số cải tiến, được gọi là Class 112: tăng thêm 49 chỗ ngồi và được lắp ráp một phần tại xưởng Los Prados ở Málaga. Ngoài Tây Ban Nha, mẫu tàu này còn được biết đến với tên thương mại Talgo 350, hiện cũng được sử dụng trên tuyến tốc độ cao Haramain ở Ả Rập Saudi.

RENFE Class 103 (Velaro E)
Class 103 là dòng tàu Siemens Velaro, phát triển từ mẫu ICE 3 của Đức, được tùy chỉnh theo yêu cầu riêng của RENFE, đặc biệt là khả năng hoạt động trong dải nhiệt độ lớn, công suất cao và tốc độ lớn hơn để rút ngắn thời gian di chuyển giữa Madrid và Barcelona xuống còn 2 giờ 30 phút. Siemens giành được hợp đồng vào năm 2001, nhưng do các hãng tàu khác của Đức khác từ chối cung cấp linh kiện ICE 3, Siemens phải tự phát triển lại toàn bộ hệ thống, qua đó hình thành nền tảng Velaro nổi tiếng sau này. Class 103 có cấu trúc phân tán lực kéo (không có đầu máy riêng), 4 trong 8 toa được trang bị bogie chủ động, tổng sức chứa 404 khách, tốc độ khai thác 350 km/h và đạt kỷ lục 403,7 km/h trong thử nghiệm năm 2006 và hiện vẫn là kỷ lục quốc gia Tây Ban Nha.

Dòng Avant và Alvia
Bên cạnh các tàu AVE, Tây Ban Nha còn có các đoàn tàu tốc độ cao dưới thương hiệu Avant và Alvia, là những tàu có thể thay đổi khổ đường mà không cần dừng lại. Chúng chạy trên cả đường tiêu chuẩn và đường Iberia, đạt tới vận tốc 250 km/h. Các dòng tiêu biểu gồm Avant S-104, S-114, S-121 và Alvia S-120, S-130, S-730. Trong đó, Class 120/121 có thể đổi khổ đường ở tốc độ 30 km/h nhờ hệ thống bogie BRAVA của CAF, hoạt động trên nhiều tuyến như Barcelona – Lleida, A Coruña – Ourense và Zaragoza – Calatayud. Mẫu thiết kế này cũng được dùng cho tàu tốc độ cao HT65000 của Thổ Nhĩ Kỳ.

Class 130, biệt danh patitos (vịt con), có khả năng đổi khổ và đổi điện áp, gồm 11 toa Talgo có hệ thống nghiêng thân thụ động Pendular và hai đầu máy, đạt 250 km/h trên khổ tiêu chuẩn. Để mở rộng dịch vụ đến các vùng chưa có đường tốc độ cao, RENFE tiếp tục đặt dòng tàu lai điện – diesel Class 730 (năm 2012), sử dụng khung gầm của S-130. Tuy nhiên, năm 2013, một tai nạn nghiêm trọng xảy ra với đoàn tàu S-730 trên tuyến Madrid – Ferrol khiến 78 người thiệt mạng, nguyên nhân do tàu chạy quá tốc độ khi vào cua.

RENFE Class 106 – Thế hệ mới
Nhận thấy hạn chế về tốc độ của các tàu đổi khổ (chỉ khoảng 250 km/h), Talgo đã phát triển mẫu tàu thế hệ mới mang tên Avril (viết tắt của Alta Velocidad Rueda Independiente Ligero – “tàu tốc độ cao bánh độc lập nhẹ”), hướng đến tốc độ lên đến 380 km/h. Mỗi đoàn gồm hai đầu máy và tám toa, sức chứa tới 600 hành khách, tương thích nhiều loại điện áp và có cả phiên bản đổi khổ lẫn cố định. Năm 2016, RENFE ký hợp đồng trị giá 786,5 triệu euro để mua 15 đoàn và bảo dưỡng 30 năm, sau đó đặt thêm 15 đoàn nữa năm 2017. Phiên bản khổ cố định mang số hiệu Class 106 (001–015), còn phiên bản đổi khổ là 051–065. Trong thử nghiệm năm 2021, tàu đạt 363 km/h, đủ điều kiện chứng nhận.

Kết luận
Hành trình phát triển của các đoàn tàu AVE cho thấy nỗ lực không ngừng của Tây Ban Nha trong việc mở rộng và hiện đại hóa mạng lưới đường sắt tốc độ cao – từ việc hợp tác với Alstom, Talgo, Bombardier, Siemens, CAF cho đến phát triển công nghệ đổi khổ tiên tiến.

Để xem các tin bài khác về “Tàu tốc độ cao”, hãy nhấn vào đây.

 

Nguồn: Railway Explained